PDHJ- "Asaun Ilegal Membru PNTL iha tempu Estadu Emerjênsia"

  

 PROVEDORIA DOS DIREITOS HUMANOS E JUSTIÇA

                        Estrada de Caicoli Dili, Timor Leste No. Tlf:  +670 3331030, 3331070, 3331071

Komunikadu-Imprensa
Asaun Ilegal Membru PNTL iha tempu Estadu Emerjênsia

Dili, 24 maiu 2021

PDHJ simu no rejista ona kesar relasiona ho asaun membru PNTL ne’ebé halo agresaun fízika hasoru sidadaun nain rua iha loron sábadu  22 maiu 2021 fatin Kuluhun nomos negosiante faan nuu iha Tasi-Tolu (Selamat Datang) iha loron domingu 23 maiu 2021 mak halo publikasaun hanesan tuir mai ne’e:

  1. PDHJ kondena asaun ilegál ne’ebé mak komete husi membru PNTL sira durante implementasaun Estadu Emerjénsia (EE). Iha Dekretu Prezidente Repúblika N.º 24 /2021, 28 abril no Lei N.º 7/2021, 28 Abril ne’e klaru, katak iha nia artigu 6.º 1. b) no h) mak deklara katak Estadu Emerjénsia ne’e la afeta, iha kazu balun, entre direitu sira seluk, mak direitu ba integridade fízika no direitu hodi la sujeita  ba tratamentu ka kastigu kruél, dezumanu ka degradante. Tuir termus husi artigus 9.º, 23.º, no 30.º Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste mak konsagra katak Timor-Leste vinkuladu hodi kumpre Konvensaun sira ne’ebé ratifikada ona, nune’e interpretasaun tenke bazeia ba Deklarasaun Universál Direitus Umanus (DUDU) no ema hotu iha direitu ba moris, liberdade, seguransa, integridade pesoál no labele hetan tratamentu desumanu no degradante. Konforme artigu 6.º no 7.º Paktu Internasionál kona-ba Direitu Sivis no Polítikus, ratifikadu husi Rezolusaun Parlamentu Nasionál n.º  3/2003,  katak Estadu iha obrigasaun pozitiva hodi garante indivívidus hotu-hotu nia direitu ba moris no hodi hetan tratamentu ho umanidade no ho respeitu ba dignidade hanesan ema umana hodi evita tratamentu kruél, degradante no dezumanu;
  2. Liga ho kazu Kuluhun ne’ebé mak membru PNTL baku sidadaun uza supostamente telefone ba halo foto no vídeo, mak hamosu violasaun artigu 6.º n.º 2 husi Dekretu Prezidente Repúblika N.º 24 /2021, 28 abril no Lei N.º 7/2021, 28 Abril mak prevee katak Deklarasaun Estadu Emerjénsia la afeta ba liberdade espresaun no informasaun sidadun sira nian. Iha parte seluk, artigu 40.º husi KRDTL no artigu 19.º DUDU mós defende katak direitu ema hotu-hotu nian ba liberdade ba espresaun no ba informasaun, inklui liberdade hodi fó opiniaun sira no buka, simu no transmite  informasaun no ideias sira liuhusi meius oi-oin;
  3. Haktuir iha Medidas Ezekusaun ba Deklarasaun EE[1] mak estabelese iha artigu 21.º kona-ba órgaun fiskalizadores ba kumprimentu medidas sira iha DG ida ne’e mak Forsa no Servisu seguransa, ajentes vijilánsia epidemiolójika no sanitária hodi fiskaliza kumprimentu ba ordem sira ne’ebé estabelesida iha DG ne’e. Nune’e mós estabelese prinsípius jerais ne’ebé órgaun fiskalizador sira tenke respeita bá durante implementasaun EE mak hanesan prevee iha artigu 3.º kona-ba prinsípiu ba legalidade katak Órgaun no Servisu sira iha Administrasaun Públika responsáveis ba aplikasaun medidas sira ne’ebé temin iha DG ida ne’e atua tuir deit Lei, tuir limites poderes sira ne’ebé fó ba sira. No iha artigu 5.º n.º 2 no 3 ne’ebé estabelese prinsípiu proporsionalidade no nesesidade katak uzu forsa hodi impoen kumprimentus ba regras EE nian autorizadu de’it wainhira labele uza ona meius seluk no uza forsa sempre tau uluk mak intimasaun ba obediénsia ne’ebé hala’o ho forma reál no nesesáriu iha medida ezijidu nian ba kumprimentu devér legal, PDHJ husu ba forsa seguransa atu uza meius sira hanesan negosiasaun, mediasaun, persuasaun no rezolusaun ba konflitu wainhira hasoru situasaun konflitu iha terreno no bele de’it uza forsa nato’on atu hamate risku ba ema seluk nia integridade fizika ka moris wainhira medida sira temi la-violentu durante konflitu esgotadu ona, hanesan garante iha Dekretu Lei No. 43/2011, 21 Setembro, Rejime Jurídiku Uza Forsa;
  4. PDHJ sei haruka karta ba SE Primeiru Ministru hanesan Ministru Interior, Komandante Jerál PNTL no haruka notisia-du-krime ba Prokuradór Jerál Repúblika ka Ministeriu Públiku relativu ho akontesimentu rua refere;
  5. PDHJ rekomenda ba Komandante Jerál PNTL atu instaura prosesu dixiplinár ba membrus refere bazeia ba Dekretu-Lei N.º 44 /2020, 7 outubru ne’ebé aprova o Regulamento de Disciplina da Polícia Nacional de Timor-Leste no mós foti medida kautelár hodi suspende membrus refere durante prosesu investigasaun;
  6. PDHJ sei loke prosesu investigasaun ba kazu violasaun direitus umanus refere

[1] Dekretu Governu N.º 14/2021, 29 abríl ne’ebé alteradu husi Dekretu Governu N.º 15/2021, 5 Maiu.














































































Komentar

Postingan populer dari blog ini

Lia Rekadu kona-ba Loron 40 aifunan Saudozu Komandante L-4 nian.

Kazu Agresaun Fíziku hasoru manifestante no Vendedór Ambulantes sira.