BIOGRAFIA SAUDOZU AUGUSTO FILIPE GAMA XAVIER “TEKY LEMORAI


Saudozu Teky
BIOGRAFIA SAUDOZU AUGUSTO FILIPE GAMA XAVIER “TEKY LEMORAI”
Augusto Filipe Gama Xavier Ho Kódigu Ran Nakali Teky Lemorai Ka Teky moris husi família simples Ta’i-Resi (Bobo’u) I Liba-Loi iha loron 7 fulan Agosto tinan 1962 iha Munisipiu Baucau, Postu Administrativu Laga, suku Saelari no Povação Lau-hare, husi Knua uma lisan Lari-Sula / Isa-Riku. Augusto iha maun alin sira hamutuk na’in neen (6). Husi sira na’in neen ne’e Augusto nia iha númeru Segundo ka Segundo Filho.

Iha tinan 1970 nia (Augustu) tama ba eskola pre-primária iha suku Saelari no akaba nia estudu iha eskola primária iha tinan 1974. Bainhira nia akaba tiha nia eskola primária quarta classe iha tinan 1974 hakarak atu kontinua nia estudu primeiro ano iha capital Dili maibé labele, tanba momentu ne’ebá iha Portugal hahú ona halo revolução dos Cravos ne’ebé fó mós liberdade ba rai hotu-hotu ne’ebé Portugal ukun inklui Timor Leste atu bele deside nia destinu rasik. Nune’e iha Timor Leste, Timor oan balun mós hahú harii partidu atu hili nia destinu rasik. Situasaun sósiu Politiku iha momentu ne’eba la favoravel atu Teky kontinua tan nia estudu.

Iha tinan 1973 mais ho menus fulan Fevreiru nia aman doben husik hela sira hamutuk ho nia inan doben. Nia aman mate ho Tara-an, ne’ebé ho nia problema saida la hatene. Iha momentu ne’e maske nia (Teky) ho tinan sanulu resin rua (12) maibé nia kaer ona servisu nu’udar aman hodi ajuda lisuk nia bin, amá no avó na’in rua hodi tau matan ba nia alin ki’ikoan sira ne’e.

Iha tinan 1975 bainhira Indonezia invade Timor Leste Teky hamutuk ho alin, bin, amá no avó sira halai ba ai-laran (matebian).  Iha ai-laran Teky servisu nu’udar ativista iha nivel suku hodi halo guia de marça ba população sira no servisu sira seluk ne'ebe autoridade revolusionariu delega ba nia.

Iha tinan 1979 Teky hetan kapturasaun husi força Indonesia Hansip/partisan husi komandu Lafaek nian iha suku Saelari aldeia terubala bainhira nia subar hela nia alin ne’ebé militár Indonesia battalion 141   tiru kanek hamutuk ho nia bin ne’ebé mate kedas iha fatin akontese. Teky lori kedas mai kastigu iha Baucau hafoin muda ba Viqueque kuaze tinan rua. Iha Viqueque Militar sira haruka nia atu fila ba nia familia maibe Teky hatan nia familia laiha ona nune'e Saudozu hela de'it familia ida ne'ebe mos elementu ba 745 iha ne'eba no foti nudar Saudozu nia tiun. 

Iha Viqueque komandante ida ne’ebe mos Saudozu nia tiun ne'e haruka Saudozu eskola fali iha SDN Baucau hahú ho kelas enam ka sestu anu iha anu lectivo 1981/1982. Akaba tiha nia eskola primária ne’e Teky kontinua nafatin nia estudu iha pre-secundario iha SMPK Santo Antonio Baucau. Tanba Teky hela ho tentara ka militár 745 ne’e duni Teky nia eskola muda ba mai tuir tentara nia fatin servisu ka tugas. Iha SMPK Baucau trimester III muda fali ba Viqueque tanba tentara ne’ebé Teky hela ba ne’e, muda ba Viquique. Iha ne’ebá Teky kontinua nia eskola passa ba segundo ano. 

Bainhira primeiro trimester hotu tiha tentara ne’e mós muda fali tan ba iha Lospalos ne’e dunia Teky mós muda tuir ba Lospalos to´o Segundo ano remata hafoin teky husu tentara ne’e atu eskola fali iha Baucau hela ho nia tia Bendita iha Baucau. Iha Baucau Teky remata nia estudu pre-secundario I kontinua nia estudo iha esternatu São Jose Balide no tama iha seminário Lahane.Teky deside lakohi hela tan ho tentara tanba nia hahú fali ona ligasaun ho FALINTIL (komandante Rodak ho L-Foho Rai Bo’ot), liu husi Maudolar no Julio L-7.
              
Iha tinan 1988 Teky remata nia estudo iha SMAK São José Balide no kontinua anu espiritualidade iha Semináriu Dare.  Iha Seminário Dare Teky hala’o nafatin nia atividade polítika maka’as liu duke vida spiritual nian. Tan ne’e Superior sira deside atu nia hala’o lai nia esperiénsia iha li’ur maka foin bele tama fila fali. Bainhira iha li’ur Teky ba kontinua nia estuda iha Universidade Timor Loro-Sae (UNTIML) Fakuldade Pertanian ka Faberta).

Bainhira Saudozu TEKY iha li'ur (Periodu deskansa husi semináriu) no hahú nia estudu iha Universidade Teky sai ativu maka’as liu tan iha organizasaun Polítika hanesan tuir mai ne’e: OJETIL, Ojelatil, OTL, HPPPMAI. Iha ne’e Teky ho kolega sira Organiza massa hodi halo demonstrasaun hasoru rejime Ditadór Suharto no organiza konsiensializasaun Timor oan sira hodi luta kontra okupante ilegál militár Indonézia.

Iha Tasi-tolu bainhira Amu-papa João Paulo II mai halo misa iha ne’ebá
Iha Hotel Turismo
Iha Santa Cruz 12 de Novembru
No seluk-seluk tan
Naran no data moris
Name                                      :Augusto Filipe Gamma Xavier
Filiação                                   :Tai-Reci
                                                :Liba-Loi
Data de Nascimento               : 12 de Agosto de 1962
Natural                                    : Lau-hare, Saelari, Laga, Baucau.
Residente                                 : Bidau Santana
                                                          IDADE ESCOLAR
ANO LECTIVO  01/10/1970/1971                       : PRÉ-PRIMÁRIA
                             01/10/1971/1972                       : 1a  Classe         
                             01/10/1972/1973                       : PRÉ-PRIMÁRIA
                             01/10/1973/1974                       : PRÉ-PRIMÁRIA
                             01/10/1974/1975                        : PRÉ-PRIMÁRIA
EXAME FINAL PROVA ESCRITA  E ORAL     : APROVADO
                            1975-1980                                    : Atevista do suku
                            16/set76-1980                             : Capturado ( Grupu Lafaek)
                            17/9/1980-17/11/ 1983                : Castigo
                             1-01-1984                                   : Halo Ligasaun liu husi Maudolar ho Julio L7
                             20-05-1986                               : Hahú halo ligasaun direta iha Lequidae hasoru malu ho Komandante L-7 no Rodac.
Partisipasaun iha Organizasaun rezistensia:      
20/12/1981 Organização Juventude e Estudante Comunista Timor Leste (OJCTIL hahú moris
Estrutura da Organizasaun :
Presidente                        : Polimau
Secretario                         :-
Prop. Politica                   : Polimau
Mobilizador Masa           : Nakfilak
Inf. K.                              : Ramaus
20 Maio 1987 OJECTIL Comunista muda ba OJECTIL Catolica.
Presidenti pengh                  : Xanana
Vice Presidente I                 : Nakfilak (Jose Manuel)
  Vice Presidenti II       : Railakan /Teky
Sec. Geral                     : Mouris (matebian)
                                                     : Liurai Tasi (Tasi Turun)
Nivel Nasional   (1987-1992) Constancio Pinto, Gregorio Saldanha     
01/01/1991 HPPMAI (Himpunan Persatuan Pemuda Pelajar Mahasiswa Anti Indonesia/Integrasi)

Estrutura da Organizasaun :
Presidenti                         : Augusto Filipe Gama Xavier /Teky
Vice Presidente I         
Vice Presidenti II       
Sec. Geral                     
Comisario Politico externa : Mirandolindo Guterres        
Participacao na Resistencia de Timor Leste
Iha tinan  1975-1978 Sai ativista de Suku
Iha 1979-1980 guerilla 1980 hetan kapturasaun husi hansip Indonesia.
Iha 1986 Hahú hala’o ligasaun ho Komandante L-7 no Rodac, Julio (L-7), Maudolar, Marcelino, L. Teki Timur.
Organização Juventude e Estudante Comunista (OJCTIL) Hahú moris iha loron 20/12/1981.
Presidente                        : Polimau
Secretario                         :-
Prop. Politica                    : Polimau
Mobilizador Masa           : Nakfilak
Inf. K.                                 : Ramaus
20 Maio 1087 OJECTIL  Comunista muda ba OJECTIL Catolica.
Presidenti pengh         : Xanana
Vice Presidente I         : Nakfilak(Jose Manuel)
  Vice Presidenti II       : Railakan /Teky
Sec. Geral                     : Mouris (matebian)
                                      : Liurai Tasi (Tasi Turun)
Nivel Nasional   (1987-1992) Constancio Pinto, Gregorio Saldanha       

Iha 1991 Saudozu Teky hetan kapturasaun husi Militar Indonezia, Saudozu hetan kastigu iha Dili depois muda ba kastigu iha Manatuto Natarbora no oho iha Suku Manehat. Hafoin Timor-Leste hetan nia ukun an, familia hamutuk ho komite 12 Novembru buka no hetan Saudozu nia ruin iha Natarbora Manehat.

Ba atensaun la haluha hatoo obrigadu barak. NB: Servisu balun tan karik Saudozu halo nudar servisu segredu liu, atu hatene ida ne'e nia maluk kompatriota sira mak bele esplika ba ita hotu. Espera katak nia maluk luta sira ne'ebe mensiona iha leten bele esplika Saudozu nia servisu, papel no istoria tomak ba ita. 

A Luta Kontinua!





Komentar

Postingan populer dari blog ini

Lia Rekadu kona-ba Loron 40 aifunan Saudozu Komandante L-4 nian.

Kazu Agresaun Fíziku hasoru manifestante no Vendedór Ambulantes sira.

Maubere